Zekâ seviyelerinin ölçülmesinde kullanılan farklı teknikler bulunmaktadır. Zamanla kullanılan geleneksel testler beklentiyi karşılamamış ve bu sebeple Cas yaklaşımı öne sürülmüştür. Bilişsel değerlendirmeler ve bireysel farklılıkların ortaya konmasına yardımcı olan alternatifler testlerden biri olan Cas testleri çağdaş psikologlar tarafından incelenmektedir. İşlevsel, nöropsikolojik, bilişsel görüşler alınarak sonuçlar ortaya konmaktadır. Bu tür testlerde teori ve pratik bir arada ele alındığı için geleneksel olandan farklılık söz konusu olmaktadır.
Konu Başlıkları
1985 yılında yapılan Bilişsel Değerlendirme testlerinden başlayarak günümüze kadar pek çok örneği olan bu testlerde ifade edilen görüşler birbirinden farklıdır. Özellikle son yıllarda zekâ bilişsel işlemlere dayanır şeklinde bir görüş ortaya atıldığından dolayı bu tür testlerin geleneksel olandan ayrıştığını söyleyebiliriz.
CAS Yaklaşımının Dayanağı; Pass Teorisi
Nöropsikolojik bir teori çerçevesinde geliştirilen CAS uygulamalarının dayanağı Pass teorisi olmaktadır. 1992 yılında Rue ve Ark tarafından yapılan çalışmalar göre bu yaklaşım insanoğlunun anlaşılabilmesi açısından büyük bir öneme sahip olduğunu göstermektedir. Zihinsel süreçte beyin, beyin hakkında da zihin testleri yapılmaktadır. Bu sayede gözlem yapılmakta ve bilimsel veriler ortaya konmaktadır. Nöropsikolojik testler ise olayların nicelik yönünden ortaya konmasına yardımcı olmaktadır.
İngilizce olarak Planlama, Dikkat, Eş Zamanlı ve Ardıl kelimelerinden oluşan bu yaklaşımın her bir sürecini ayrı olarak ele almak gerekir. Planlamada bireyin kendi iradesi ile seçmiş olduğu, uygulamaya koyduğu ve değerlendirmede bulunduğu zihinsel bir işlem ifade edilmektedir. Dikkatte rekabet esnasında diğer uyarıcılar ile birlikte hareket etme ve tepki verme süreci ele alınmaktadır. Eş Zamanlı Bilişsel İşlemler ise bütün ya da grup halinde yapılan zihinsel çalışmaları ifade etmektedir. Ardıl Bilişsel İşlemler ise özenli ve peşi sıra gelen zihinsel işlemleri tabir eder.
Yukarıda ifade ettiğimiz 4 farklı işlemin her biri karmaşık bir süreci içermektedir. Her biri sisteme kendi katkısını sunmaktadır. Bilimsel aktivitelerin ortaya konmasını sağlayan bu grup modern psikolojinin de temelini oluşturmaktadır.
CAS Testleri
Özellikle 5 ila 17 yaş arasındaki PASS sonuçlarının ortaya konması amacı ile CAS geliştirilmiştir. Bu tür bir seçim yapılmasının pek çok sebebi vardır. 1986 yılında Crocker ve Algina elde edilen psikolojik ölçümlerin gözlenir olsalar dahi, bağlı oldukları temel altında ele alınmadıklarında anlamsız ve faydasız olacağını söylemektedir.
Bilişsel İşlemler
Bu testler zekâyı bilişsel işlemler kategorisinde ele almaktadır. Bu teori kapsamında insanda 4 farklı bilişsel işlev vardır;
- Bilişsel kontrolün sağlanması amacı ile planlama işlevi
- Amaç doğrultusunda kararlılık, kontrol, odaklanması sağlayan dikkat işlemi
- Bilgi üzerinde işlem yapabilmek için Eş zamanla ve Ardıl bilişsel işlemler olmak üzere 2 form
CAS Uygulama ve Kullanım Alanları
Özellikle okul öncesinde bu testler sıklıkla kullanılmaktadır. 5 ila 17 yaş arasında bilişsel gelişimin ortaya konması ve düzey belirlemesi yapılabilmesi için bu testlerden destek alınmaktadır.
Hiperaktivite bozukluğu ve dikkat eksikliği
Son yıllarda bu yaş grubunda dikkat eksikliği ve hiperaktivite sıklıkla rastlanılan sorunlar arasındadır. Bilişsel işlem üzerinde yapılan bu çalışmalar ile doğru veriler elde edilebilir. Dikkat ve Planlama ölçeği özellikle bu noktada önem kazanmaktadır. Birey bu sayede uyarıcıya yönelir ve aslında kendisi için uygun olmayan uyarıcılara karşı da hazırlıklı olmuş olur. Planlama ölçeği çocukların kendi programlama seviyelerindeki başarısını ölçerken aynı zamanda bilişsel aktivitelerinin organize edilmesine de yardımcı olur.
Öğrenme güçlüğü olanlar
CAS testleri öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların belirlemesinde kullanılabilecek olan önemli araçlardan bir tanesidir. Okumadaki şifrenin çözülmesi ile bağıntı burada bulanabilir. Matematik problemlerinin çözülmesi ve okuduğunu anlama konusundaki sorunlar da bu testler ile tespit edilebilir.
Zihinsel engelli olanlar
Cas açısından bir çocuğun zihinsel engelli olduğunun ortaya konmasında iki farklı bakış açısı bulunmaktadır. İlk olarak eğitim alan bir çocuk sonradan öğrenmiş olduğu bilgilere ihtiyaç duymaz. Bilgi eksikliği yüzünden başarısızlık sağlar. İkinci faydası ise bilişsel olarak değerlendirmeye olanak vermesidir.
Beyin travması olanlar
Travmatik beyin hasarın karşı da bir ölçüm aracı olarak kullanılabilir. Dürtü kontrolü, organizasyon, planlama, problem çözme gibi ögeler beyin hasarı olan çocuklarda soruna sebep olur.
Duygusal bozukluk yaşayanlar
Geniş kapsamlı olarak bir ölçüm yapılmasına yardımcı olan bu testler geleneksel testlerin yanı sıra duygusal bozukluk yaşayan çocuklarda da başarılı sonuçlar vermektedir.
Planlama problemi yaşayanlar
Planlama testlerinin oluşturulmasında, davranışların düzenlenmesinde başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
Tipik olarak çocuklarda bilişsel gelişimin anlaşılmasının yanı sıra yetişkinlerde de bu testler kullanılmaktadır. Eğitim veren kişiler ya da psikologlar tarafından profesyonel araştırmalar yürütülmektedir. Tamamlayıcı testlerden de destek alındığında yönetimde idari karar verme üzerinde bu testlerin başarılı sonuçlar verdiği gözlenmiştir. Pek çok farklı ülkede yapılan bu testler ülkemizde de kullanılmaktadır. Yaşlanmadaki bilişsel farklılıklar ve zihinsel engelli olanların tespitinde bu testler doğru sonuçlar vermektedir. Bilişsel değişkenler klinik değerlendirmeden geçtiğinde bu testlerin akademik süreçleri de olumlu anlamda etkilediği görülmektedir. 2004 yılında Naglieri ve Rojahn tarafından yapılan araştırmalarda okuma güçlüğü gibi eğitim sorunlarının anlaşılıp değerlendirilmesi, müdahale edilebilmesi için bu testlerden yardım alınmıştır.
Teste Gelmeden Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Hangi test yapılıyor olursa olsun çocukların sınandığını ve bir teste tabi tutulacağını söylemek doğru olmayacaktır.
- Cas Yaklaşımı için çocuklar test öncesinde temel ihtiyaçlarını gidermiş olmalıdır.
- Sınav dönemi dışında bu testler yapılmalıdır ve çocuk ağır stres altında olmamalıdır.
- Sizlerin çocuklara bir öneride bulunmanız ve ne yapacağı ile ilgili bilgi vermeniz doğru olmayacaktır.
Geleneksel olarak zekâ testlerinden farklı olan Cas Yaklaşımı testi, çocukların bilişsel olarak değerlendirmesine, okul öncesi dönemde, ilkokul ve ortaokul çağlarında okula hazırlık seviyelerinin belirlenmesinde, güçlü ve zayıf yanlarının ortaya konmasında kullanılmaktadır. Bu sayede çocuğun güçsüz olduğu yönler varsa bunlar ortaya konulacak ve daha sonra bu yönler güçlendirilmeye çalışılacaktır.
Psikolog ya da eğitim uzmanları tarafından yapılmakta olan bu testler 1 ila 2 saat arasında sürmektedir. Nicel, sözel, işlem bilişsel ve uzamsal davranışlar bu testler ile ortaya konmaktadır.
İnsan davranışlarının sınıf ya da bir laboratuvar ortamında incelenmesi mantığı PASS teorisinde bulunmaktadır. Beyin üzerinde yürütülen işlemler yapılan testler ile ortaya konmaktadır. Eğitimciler ya da psikologlar yapılan çalışmalarda çoğu beynin bilişsel yapılarının anlaşılmayacak kadar zor olduğuna kanaat getirmişlerdir. Anlaşılsa dahi öğrenme güçlüğü yaşamakta olan çocuklara elde edilen bilgilerin ne tür faydalar sağlayacağı da ortaya konamamaştır. Beyin ile ilgili çalışmalara son vermek için elde edilen bu bulgu ise yeterli değildir.
Cas Yaklaşımı, beyin ile ilgili bilgilerin üzerinde çalışılması için beynin tüm yapısının ortaya konmasnın beklenmesine ihtiyaç yoktur. Günümüzde beyin ile ilgili büyük çalışmalar yapılmış ve büyük veriler elde edilmiştir. Bilgi işlemin başladığı vücut bölümü elbette ki beynimizdir. Çocukta bilginin işlenmesinde bir sorun varsa bu noktada çalışan mekanizma iyi bilinmelidir ki soruna çözüm bulunabilsin.
Cas Yaklaşımı bu noktada çözüm elde etmek, var olan farklılıkları ortaya koyabilmek, farklılık olmadığını testler ile belirlemek mümkündür. Bunun için herhangi bir aksi duruma da gerek yoktur. Yaş aralığında bulunan herkes CAS yaklaşımından faydalanabilir ve sorunlarına çözüm elde edebileceği gibi bilimin ışığında nöropsikolojik olarak bilişsel durumunu masaya yatırabilir.
